Lęk przed szkołą u dzieci

Drukuj

Rozpoczęcie przez dziecko nauki w szkole jest bardzo ważnym wydarzeniem w życiu każdej rodziny. Zanim dziecko przekroczy próg szkoły, zdobywa pierwsze doświadczenia
w rodzinie. Uczy się postaw, norm, wzorów zachowań, reakcji emocjonalnych w różnych sytuacjach. Pierwsze dni pobytu w szkole wiążą się z całkowitą zmianą sytuacji życiowej dziecka. Powstaje wtedy tendencja do lękowego reagowania na wszystko, co nowe i nieznane. Prowadzi to do różnych reakcji
u dziecka, takich jak: pobudzenie ruchowe, zachowania chaotyczne i nieadekwatne do sytuacji.
W niektórych przypadkach są to także zaburzenia nerwicowe i psychosomatyczne - moczenie nocne, bóle brzucha i inne, zachowania infantylne – charakterystyczne dla wcześniejszej fazy rozwojowej, spadek odporności immunologicznej – częste infekcje i inne choroby. Głównymi przyczynami pojawienia się stanów lękowych mogą stać się dwa czynniki: ocena nauczyciela i pozycja w klasie. Trudności, z jakimi dziecko może się spotkać powodują napięcie emocjonalne i frustrację (czyli brak możliwości skutecznego zaspokajania swoich potrzeb). Znamienną rolę odgrywa tu system oceniania. Uzyskiwane wyniki mają wpływ na pozycję w klasie, np. dobry uczeń – dobry kolega, zły uczeń – zły kolega. Oceny są też przyczyną podwójnego karania. Najpierw niska ocena wywołuje wstyd lub gniew, a potem strach przed opinią rodziców i kara z ich strony. Efektem są stany lękowe u dziecka, które mogą przejawiać się poprzez: brak pewności siebie, bierność, utratę wiary we własne możliwości czy zachowania agresywne. System oceniania wyzwala też lęk przed kompromitacją wobec kolegów.

            Inną przyczyną lęku dziecka przed szkołą może być odrzucenie przez rówieśników. Lęk przed odrzuceniem przez grupę powoduje negatywne emocje i wyzwala niechęć do szkoły. Już w grupie szkolnej zauważa się swoistą hierarchię społeczną, dzielącą dzieci na liderów i tych mniej znaczących. Jeśli dziecko jest odrzucone izoluje się od grupy by dodatkowo nie narażać się na osobistą porażkę. Takie doświadczenia pozostawiają ślady w jego psychice, często objawiające się stanami lękowymi
i poczuciem osamotnienia. Rówieśnicy najczęściej nie akceptują dzieci słabszych fizycznie, zalęknionych, różniących się od wszystkich wyglądem, czy ubiorem. Potrzeba poczucia własnej wartości motywuje dziecko do porównywania się z innymi, prowadzi do rywalizacji. Dlatego fakt odrzucenia przez grupę rówieśniczą wyzwala w nim przekonanie, że jest gorsze od innych. To zaś wzmaga lęk przed szkołą, a jednocześnie łączy się z brakiem zaspokojenia potrzeby pozytywnej samooceny.

Sposoby minimalizowania lęków przed szkołą:

Brak lub nasilenie lęku przed szkołą w głównej mierze zależy od współdziałania rodziców
i nauczycieli. Nauczyciele i rodzice powinni mieć świadomość, że im szybciej połączą swoje wysiłki we wspólnym działaniu, zapobiegną nie tylko wzajemnym stresom, ale również skupią się na prawidłowym rozwoju społecznym dziecka. Proces edukacji stanie się efektywniejszy, gdy kontakty rodzica z wychowawca nie będą incydentalne. Częste spotkania w poczuciu zaufania, mające na celu dobro dziecka sprzyjają wspólnemu rozwiązywaniu pojawiających się problemów. Oczywiście nie można całkowicie uniknąć lęku przed szkołą i przewidzieć wszystkiego, co może się w niej zdarzyć, ale można negatywne emocje zminimalizować.

RADY DLA RODZICÓW:

  • Dbajcie o społeczne kontakty dziecka z rówieśnikami i innymi ludźmi, czego skutkiem będzie prawidłowy rozwój społeczny dziecka.
  • Rozmawiajcie z dzieckiem. Dzięki rozmowie podczas spaceru, zabawy, wspólnej pracy domowej poznacie lepiej jego obawy i potrzeby związane ze szkołą. Będziecie mogli
    w odpowiednim momencie podać mu pomocną dłoń.
  • Doceniajcie sukcesy dziecka, nawet te najdrobniejsze i nie róbcie tragedii z porażek. Omawiajcie z dzieckiem przyczyny niepowodzeń i wypracujcie sposoby zapobiegania im. Dziecko nabierze w ten sposób pewności siebie i nie będzie się bało popełniania błędów.
  • Nie żałujcie pochwał za każdą dobrze wykonaną pracę. Pochwały nie tylko sprawiają dzieciom radość, ale są też zachętą do większego wysiłku.
  • Nie sprowadzajcie kontaktu z dzieckiem do przekazywania mu tylko nakazów
    i zakazów. Dziecko wychowane jedynie do bycia posłusznym będzie przeżywało lęki
    w kontaktach z ludźmi.
  • Kary i nagrody kształtują jedynie motywację zewnętrzną. Pozwólcie dziecku być samodzielnym. Samodzielność pozwala odczuć dumę z własnych osiągnięć.
  • Pomoc nigdy nie powinna sprowadzać się do robienia czegoś za dziecko, ale zawsze
    z dzieckiem. Przyzwyczajenie dziecka do wyręczania go w jego obowiązkach sprawi, że straci ono wiarę siebie i obniży motywację do pracy. Zbyt duża pomoc rodziców sprawia, że dziecko nabiera podobnych oczekiwań wobec innych. Uważa, że wszyscy powinni mu pomagać, a samo nie poczuwa się do żadnych bezinteresownych zachowań. Sprzyja to kształtowaniu postaw egoistycznych.

Sukces dziecka w szkole, zwłaszcza w początkowym okresie nauki w dużym stopniu zależy od rodziców. Pomagając dziecku wykonywać zadania domowe rodzice uczą je systematyczności, odpowiedzialności, wytrwałości. Pomagają rozwijać indywidualne zainteresowania. Podczas wspólnej pracy rodzice mogą wysłuchać dziecko, okazać mu szacunek. Wtedy uwierzy w siebie i będzie szczęśliwe.

Literatura:

- Remedium VII/VIII 2004 , Edukacja, Oświata, Wychowanie

- Remedium ,IX 2004, Edukacja, Oświata, Wychowanie

 

Oprac: Monika Kołaczek – pedagog

            Anna Pełka – psycholog.

 

Odsłony: 1347