Problemy wychowawcze a nadpobudliwość psychoruchowa

Drukuj

 

            Zespół nadpobudliwości psychoruchowej określany jest również zgodnie
z amerykańską klasyfikacją chorób psychicznych zespołem zaburzeń koncentracji uwagi
z nadpobudliwością. Bezpośrednią przyczyną występowania nadpobudliwości od strony fizjologicznej jest przewaga procesów pobudzenia nad hamowaniem w układzie nerwowym. Cechy układu nerwowego predysponujące do zachowań nadpobudliwych to poza wyraźną przewagą pobudzania nad hamowaniem jest także wzmożona ruchliwość procesów nerwowych tzn. szybkie przechodzenie od stanu pobudzania w stan hamowania oraz odwrotnie .

            Nadpobudliwymi psychoruchowo nazywamy takie dzieci, których zachowanie charakteryzuje się nadmierną w porównaniu z rówieśnikami ruchliwością, wzmożoną wrażliwością emocjonalną, impulsywnością oraz zmiennością działań, zainteresowań. Mianem nadpobudliwości psychoruchowej określa się zespół objawów występujących
w jednej lub wszystkich sferach funkcjonowania dziecka: ruchowej, poznawczej, emocjonalnej.

            Objawy w sferze ruchowej:

  • niespokojne ruchy rąk, nóg, wiercenie się, kiwanie na krześle;
  • niemożność usiedzenia w miejscu (w czasie zajęć szkolnych oraz w innych sytuacjach wymagających spokojnego zachowania);
  • bieganie, chodzenie po klasie;
  • ciągłe zajmowanie się rzeczami leżącymi w zasięgu ich rąk;
  • trudności w angażowaniu się w zajęcia, wymagające podporządkowania się regułom czekania i zachowania spokoju;
  • wielomówność, przerywanie wypowiedzi innych, udzielanie odpowiedzi przed wysłuchaniem zakończenia pytania;

 Objawy w sferze poznawczej:

  • trudności w skupieniu uwagi przy rozwiązywaniu zadań;
  • łatwe odwracanie uwagi pod wpływem bodźców zewnętrznych;
  • dziecko sprawia wrażenie, że nie słucha co się do niego mówi, często nie zwraca uwagi na instrukcje;
  • miewa trudności w organizowaniu sobie pracy, nie kończy zadań szkolnych i innych czynności;
  • unika lub odmawia angażowania się w zadania wymagające dłuższego wysiłku umysłowego;
  • gubi rzeczy, przybory szkolne.

Objawy w sferze emocjonalnej:

  • nieopanowanie, silne reakcje emocjonalne niewspółmierne do siły bodźca, wzmożona ekspresja uczuć;
  • drażliwość, agresywność, impulsywność, skłonność do obrażania się;
  • manifestowanie swojego niezadowolenia, złości;
  • labilność emocjonalna (szybkie przechodzenie od jednej skrajności emocjonalnej
    w drugą);
  • niekontrolowane sposoby odreagowywania napięcia emocjonalnego i fizycznego;
  • popadanie w częste konflikty rówieśnicze.

Dzieci nadpobudliwe psychoruchowo sprawiają otoczeniu najwięcej trudności wychowawczych ze względu na gwałtowne, często niepohamowane reakcje, chaotyczność
w zachowaniu. Nieprawidłowe reakcje otoczenia na objawy nadpobudliwości u dzieci: silne sankcje karne za opisywane zachowania, zmuszanie dzieci do pozostawania w bezruchu, piętnowanie ich zachowań na forum klasy, prowadzą jedynie do nasilenia zaburzonych zachowań.

            Główne zasady postępowania z uczniem nadpobudliwym.

            Pracując z dzieckiem nadpobudliwym należy pamiętać o głównych założeniach:

  1. Konsekwencja w postępowaniu, stawianie jasnych granic, co dziecku wolno a czego nie może wykonać.
  2. Należy wyznaczać niezbyt odległe cele działania i określić sposób ich realizacji. Stawianie odległych celów powoduje zapominanie, porzucanie rozpoczętego zadania
    i rozpoczynanie coraz to nowych zadań (czynności, zabaw). Dlatego też im bliżej jest postawiony cel tym większa pewność, że polecenie zostanie wykonane, a praca zakończona.
  3. Systematyczne przyzwyczajanie i wdrażanie dziecka do kończenia każdego rozpoczętego działania.
  4. Stała kontrola i przypominanie o obowiązkach oraz pomoc w ich realizacji   

Szczegółowe wskazania do postępowania – co może zrobić nauczyciel?

  1. W pracy z dzieckiem należy zachować spokój i rozsądek. Nie można pozwolić by niepokój i nadruchliwość dziecka udzieliła się dorosłym.
  2. Należy zwracać uwagę na staranne wykonywanie prac oraz ich ukończenie, a także utrzymywanie zainteresowania na zadaniu poprzez częste jego zmiany. Zawsze wracamy do pracy rozpoczętej i niedokończonej.
  3. Dziecko powinno siedzieć blisko nauczyciela.
  4. Stopniowo wydłużać czas trwania zadania i zwiększać stopień trudności.
  5. Dawać bardzo krótkie komunikaty, formułowane w pozytywie, np. „teraz otwórz zeszyt”, „uwaga, zaczynamy pisać!”, powtórzyć polecenie krótko i czytelnie (lub zapisać).
  6. Sprawdzić, czy uczeń wykonał to polecenie (czy rzeczywiście otworzył zeszyt), teraz dopiero przechodzimy do następnego zadania, np. „a teraz otwórz książkę na stronie 20”, następnie: „spójrz na zadanie 2”, następnie: „zrób to zadanie”.
  7. Zwracać uwagę hasłowo „spójrz na mnie!”, „zobacz!”, „uwaga!” – i zatrzymać wzrok na dziecku.
  8. Użyć dzwoneczek, czy gwizdek jako krótki sygnał dźwiękowy zapowiadający rozpoczęcie zadania.
  9. Stanąć przy dziecku, poklepać po ramieniu, przykucnąć przy nim i popatrzeć mu prosto w oczy, poprosić o powtórzenie słów skierowanych do niego.
  10. Nadmierną ruchliwość na lekcji należy pozytywnie ukierunkować, np. poprosić
    o starcie tablicy, rozdanie pomocy lub wykonanie innej pożytecznej czynności, która umożliwia częściowe rozładowanie napięcia.
  11. W zabawach, w których bierze udział powinny być jasno określone zasady oraz czas ukończenia. Nie można pozwolić na chaotyczny, niekontrolowany i bezładny ruch.
  12. Na dziecko należy oddziaływać powoli, bez pośpiechu, głosem nieco stłumionym, jakby w zwolnionym tempie, nie krzyczeć.
  13. Osoba dorosła powinna panować nad swoimi emocjami w kontakcie z dzieckiem nie wolno reagować wybuchowo i gwałtownie.
  14. Należy być konsekwentnym w ustalaniu reguł, obowiązków i w karceniu. Wymagania stawia się w sposób jasny i klarowny, aby dziecko wiedziało jak ma się zachować
    w danej sytuacji.
  15. Po zajęciach wychowania fizycznego, czy innych zajęciach ruchowych wymagających dużej aktywności należy zastosować ćwiczenia wyciszające, np. relaksację, ćwiczenia wymagające skupienia, wycinanie, wydzieranie, lepienie z plasteliny, kolorowanie.
  16. W sytuacji konfliktowej nie należy zostawiać dziecka zbyt długo w napięciu emocjonalnym (odraczanie kary do przyjścia rodziców), rozwiązanie powinno nastąpić zaraz po sytuacji konfliktowej.
  17. Aby uniknąć wybuchu złości dziecka powinno się odwrócić jego uwagę od problemu.
  18. Nauczyciel powinien codziennie poświęcić trochę czasu na spokojną rozmowę
    z dzieckiem w celu nawiązania lepszego kontaktu.
  19. Dziecko powinno być chwalone za nawet drobne przejawy pozytywnych zachowań.

SPOSOBY NAGRADZANIA DOBREGO POSTĘPOWANIA:

  1. Pochwała, słowa uznania za dobrze wykonaną pracę lub właściwe zachowanie, wypowiedziane życzliwym tonem.
  2. Znajdująca się widocznym miejscu tabliczka, na której umieszcza się nalepki, aby zachęcić dziecko do dobrego zachowania.
  3. Lista dobrych czynów, opisująca sukcesy dziecka (wartościowe czyny).
  4. Barometr zachowania, gdy dziecko zrobi coś dobrego do szklanego naczynia wrzuca się cukierki lub ziarenka grochu itp. (jest to wizualny bodziec wzmacniający pozytywne zachowanie). Chodzi o stworzenie systemu przyznawania punktów, których określona liczba upoważniałaby do nagrody atrakcyjnej dla dziecka.

LITERATURA:

1) Bednarska T. „Nadpobudliwość psychoruchowa” w: „Rozpoznawanie i reedukacja uczniów o częściowo zaburzonym rozwoju psychomotorycznym” (red. M. Szumiał, Kraków, 1982.

2) Spionek H. „Zaburzenia psychoruchowego rozwoju dziecka”, Warszawa, 1965.

3) Nartowska H. „Wychowanie dziecka nadpobudliwego”, Warszawa, 1986.

OPRAC.

Monika Kołaczek – pedagog

Anna Pełka – psycholog

 

 

 

 

Odsłony: 2787