Agresja wśród dzieci i młodzieży
AGRESJA rozumiana jest jako każde intencjonalne działanie, ukierunkowane na wyrządzenie komuś szkody, straty lub zadanie bólu.
Na całym świecie wśród dzieci w wieku szkolnym znęcanie się nad słabszymi jest rozpowszechnione.
FORMY PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ:
- przemoc fizyczna – polega na wyładowywaniu złości poprzez bicie, popychanie, kopanie, albo niszczenie cudzej własności.
- przemoc psychiczna – jest tym rodzajem agresji, w którym nie jest używana siła fizyczna,
a ofiara nie odnosi widocznych obrażeń cielesnych. Może ona przybierać różne formy:
- kierowanie do innej osoby obraźliwych, wulgarnych słów,
- rozpowszechnianie kłamstw o innych osobach,
- wrogie gesty,
- celowe ujawnianie informacji z czyjegoś prywatnego życia,
- snucie intryg,
- złośliwość, naśmiewanie się, szydzenie z kogoś,
- odrzucenie, wykluczenie z grupy,
- straszenie, szantażowanie, wymuszanie,
- wszczynanie kłótni w celu poniżenia, upokorzenia,
- manipulowanie przyjaźniami.
ŹRÓDŁA AGRESJI:
Ludzie uczą się agresji na podstawie własnych doświadczeń, a także obserwując zachowanie innych oraz skutki, do jakich ono prowadzi. Gdy po jakimś zachowaniu występuje nagroda szansa jego pojawienia się w przyszłości zwiększa się. Jeśli więc zachowania agresywne prowadzą do uzyskania nagrody (zdobycie władzy, rozgłosu, uznania w grupie rówieśniczej, zwycięstwo w rywalizacji, korzyści materialne) mogą się ona utrwalać i narastać.
Na rozwój agresywnych zachowań dziecka istotny wpływ mogą mieć:
- negatywne emocjonalne nastawienie rodziców (opiekunów) do dziecka – brak miłości, odrzucenie, niezaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa, brak akceptacji,
- tolerowanie agresywnych zachowań dziecka – brak jasno ustalonych granic, pobłażliwość, brak wymagań, spełnianie wszystkich kaprysów dziecka, brak konsekwencji w postępowaniu wobec dziecka,
- stosowanie przez rodziców metod wychowawczych, opartych na sile (kary cielesne, który towarzyszą wybuchy niekontrolowanej złości),
- duży temperament dziecka (nadpobudliwość),
- sytuacja w rodzinie, kłótnie, nadużycia, bijatyki, rozwód,
- negatywny wpływ telewizji i innych mediów, szerzących przemoc, okrucieństwo,
- brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu po szkole,
Wśród innych przyczyn pojawiania się zachowań agresywnych wśród uczniów mogą się znaleźć:
- chęć wzbudzenia zainteresowania swoją osobą;
- naśladowanie dorosłych;
- korzystny środek do osiągnięcia celu;
- brawura;
- przyjemność;
- forma obrony;
- złe wychowanie, brak dobrych manier;
- przekonanie, że przemoc ułatwia życie.
JAK ROZPOZNAĆ AGRESORÓW I OFIARY PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ:
To, co charakteryzuje agresorów, jest połączenie agresji i siły, podczas, gdy ich ofiary cechuje zastraszenie i pasywne reakcje w połączeniu ze słabością fizyczną.
Agresorzy:
- zachowują się agresywnie w stosunku do kolegów, rodziców, nauczycieli,
- ujawniają potrzebę dominacji,
- ich działanie bywa impulsywne, używają wulgarnego słownictwa,
- mają niskie poczucie winy, nie współczują ofiarom swoich prześladowań,
- charakteryzują się niskim poziomem strachu i niepewności, zwłaszcza, gdy działają
w grupie,
- nie angażują się w działania na rzecz innych osób,
- unikają podporządkowania się rodzicom, nauczycielom,
- często są otoczeni grupką 3 – 4 kolegów, od których otrzymują wsparcie i przez których są lubiani,
Tendencja do zachowań agresywnych często jest rozwijana w dziecku od najmłodszych lat i utrzymuje się także w życiu dorosłym.
Ofiary przemocy (dzieci bardziej narażone na przemoc ):
- różnią się od ogółu (np. otyłość, rude włosy, niezgrabność fizyczna, inna dzielnica itp.),
- czują strach przed otoczeniem, cechuje ich nieśmiałość, małomówność,
- mają bardzo dobre wyniki w nauce,
- cechuje ich obniżona samoocena i brak poczucia własnej wartości;
- przejawiające postawę prowokującą: nadpobudliwość, popadanie w konflikty rówieśnikami, wytwarzanie wokół siebie atmosfery irytacji i napięcia.
Jak rozpoznać, czy dziecko jest ofiarą przemocy rówieśniczej:
- W szkole: jest przezywane, wyśmiewane, także w czasie lekcji, zaczepiane, popychane na przerwach, nie potrafi się bronić, jest wciągane w bójki, koledzy niszczą jego rzeczy, rozrzucają zawartość plecaka, w czasie przerw jest odsunięty od grupy, samotny, jako ostatni bywa wybierany do składu drużyny w grach zespołowych, ma problemy z głośnymi wypowiedziami na lekcjach, wygląda na smutne, nieszczęśliwe, często płacze.
- W domu: wraca ze szkoły w podartych ubraniach, ma siniaki, zadrapania, nie jest odwiedzany przez kolegów, nie bawi się z rówieśnikami na podwórku, boi się chodzić
do szkoły, ma kłopoty ze snem, płacze w nocy, jest zniechęcone, apatyczne, zamknięte
w sobie, bywa drażliwe, kapryśne, potrzebuje więcej pieniędzy niż zwykle, szuka wymówek, aby nie iść do szkoły.
Zarówno prześladowcy jak i prześladowanemu niezbędna jest pomoc. Eliminowanie agresywnych zachowań zaczyna się od tworzenia odpowiedniej atmosfery w domu. Rodzice, którzy znajdują czas dla dzieci, cierpliwie ich wysłuchują i rozumieją ich zmartwienia zaszczepiają im poczucie, że są cenione, kochane i mogą liczyć na wsparcie. Ale nie można ograniczyć się tylko do rozmów. Dziecko, które przejawia agresję musi posiąść umiejętność współżycia z innymi bez nadużywania siły, trzeba je nauczyć odpowiedniego postępowania. Pomoże w tym rozwijanie u dziecka od najmłodszych lat empatii (umiejętności wczuwania się w położenie innych ludzi). Takie kształcenie ma na celu pomóc dziecku zrozumieć odczucia innych ludzi i traktować ich życzliwie i z szacunkiem. Wymaga to dawania dobrego przykładu, wytrwałości i sporego wysiłku, zwłaszcza, że dzieci są z natury egocentryczne,
co sprzyja występowaniu zachowań agresywnych. Każdy członek rodziny powinien traktować innych z szacunkiem, godnością oraz przejawiać empatię. Gdy dzieci nauczą się życzliwości i empatii sama myśl o tyranizowaniu innych będzie dla nich odrażająca.
Ofiary gnębicieli potrzebują praktycznych wskazówek jak sobie radzić
z szykanowaniem. Rodzice powinni zawczasu przygotować swoje dzieci do mądrego radzenia sobie z agresją rówieśniczą.
Oto kilka praktycznych wskazówek dla dziecka:
- Porozmawiaj o swoim problemie z zaufanym dorosłym (opisz szczegółowo sytuację, poproś o pomoc, nie wstydź się o tym mówić).
- Zachowaj spokój, nie reaguj gwałtownie (wybuchając gniewem, pozwalasz by dręczyciel zyskał nad tobą przewagę).
- Wystrzegaj się myśli o zemście, odwet to często dolewanie oliwy do ognia, nie daje prawdziwej satysfakcji.
- Kiedy atmosfera staje się gorąca lepiej się oddalić. Zanim wybuchnie kłótnia odejdź. Staraj się unikać tych, którzy dokuczają słabszym.
- Jeśli ktoś nie przestaje ci dokuczać niewykluczone, że będziesz musiał się bronić. Wybierz chwilę, gdy jesteś spokojny i patrząc tej osobie prosto w oczy powiedz opanowanym tonem, że nie podoba ci się jej zachowanie – że nie jest to zabawne
i że cię rani. Nie używaj obraźliwych, ani prowokujących słów.
BIBLIOGRAFIA:
1) S. Kawula „Człowiek w relacjach socjopedagogicznych” Toruń, 1999.
2) M. Ziemska „Postawy rodzicielskie” Warszawa, 1973
3) Świętokrzyskie Centrum Profilaktyki i Edukacji „Veto wobec przemocy”, Kielce, 2002.
OPRACOWAŁY:
Monika Kołaczek – pedagog PSP Nr 6
Anna Pełka – psycholog PSP Nr 6.
Odsłony: 3233