Agresja wśród dzieci i młodzieży

AGRESJA rozumiana jest jako każde intencjonalne działanie, ukierunkowane na wyrządzenie komuś szkody, straty lub zadanie bólu.

            Na całym świecie wśród dzieci w wieku szkolnym znęcanie się nad słabszymi jest rozpowszechnione.

            FORMY PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ:

• przemoc fizyczna – polega na wyładowywaniu złości poprzez bicie, popychanie, kopanie, albo niszczenie cudzej własności.
• przemoc psychiczna – jest tym rodzajem agresji, w którym nie jest używana siła fizyczna,
  a ofiara nie odnosi widocznych obrażeń cielesnych. Może ona przybierać różne formy:

- kierowanie do innej osoby obraźliwych, wulgarnych słów,

- rozpowszechnianie kłamstw o innych osobach,

- wrogie gesty,

- celowe ujawnianie informacji z czyjegoś prywatnego życia,

- snucie intryg,

- złośliwość, naśmiewanie się, szydzenie z kogoś,

- odrzucenie, wykluczenie z grupy,

- straszenie, szantażowanie, wymuszanie,

- wszczynanie kłótni w celu poniżenia, upokorzenia,

- manipulowanie przyjaźniami.

             ŹRÓDŁA AGRESJI:

         Ludzie uczą się agresji na podstawie własnych doświadczeń, a także obserwując zachowanie innych oraz skutki, do jakich ono prowadzi. Gdy po jakimś zachowaniu występuje nagroda szansa jego pojawienia się w przyszłości zwiększa się. Jeśli więc zachowania agresywne prowadzą do uzyskania nagrody (zdobycie władzy, rozgłosu, uznania w grupie rówieśniczej, zwycięstwo w rywalizacji, korzyści materialne) mogą się ona utrwalać i narastać.

            Na rozwój agresywnych zachowań dziecka istotny wpływ mogą mieć:

• negatywne emocjonalne nastawienie rodziców (opiekunów) do dziecka – brak miłości, odrzucenie, niezaspokajanie potrzeby bezpieczeństwa, brak akceptacji,
• tolerowanie agresywnych zachowań dziecka – brak jasno ustalonych granic, pobłażliwość, brak wymagań, spełnianie wszystkich kaprysów dziecka, brak konsekwencji w postępowaniu wobec dziecka,
• stosowanie przez rodziców metod wychowawczych, opartych na sile (kary cielesne, który towarzyszą wybuchy niekontrolowanej złości),
• duży temperament dziecka (nadpobudliwość),
• sytuacja w rodzinie, kłótnie, nadużycia, bijatyki, rozwód,
• negatywny wpływ telewizji i innych mediów, szerzących przemoc, okrucieństwo,
• brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego czasu po szkole,

             Wśród innych przyczyn pojawiania się zachowań agresywnych wśród uczniów mogą się znaleźć:

• chęć wzbudzenia zainteresowania swoją osobą;
• naśladowanie dorosłych;
• korzystny środek do osiągnięcia celu;
• brawura;
• przyjemność;
• forma obrony;
• złe wychowanie, brak dobrych manier;
• przekonanie, że przemoc ułatwia życie.

 

JAK ROZPOZNAĆ AGRESORÓW I OFIARY PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ:

            To, co charakteryzuje agresorów, jest połączenie agresji i siły, podczas, gdy ich ofiary cechuje zastraszenie i pasywne reakcje w połączeniu ze słabością fizyczną.

Agresorzy:

- zachowują się agresywnie w stosunku do kolegów, rodziców, nauczycieli,

- ujawniają potrzebę dominacji,

- ich działanie bywa impulsywne, używają wulgarnego słownictwa,

- mają niskie poczucie winy, nie współczują ofiarom swoich prześladowań,

- charakteryzują się niskim poziomem strachu i niepewności, zwłaszcza, gdy działają
w grupie,

- nie angażują się w działania na rzecz innych osób,

- unikają podporządkowania się rodzicom, nauczycielom,

- często są otoczeni grupką 3 – 4 kolegów, od których otrzymują wsparcie i przez których są lubiani,

            Tendencja do zachowań agresywnych często jest rozwijana w dziecku od najmłodszych lat i utrzymuje się także w życiu dorosłym.

 Ofiary przemocy (dzieci bardziej narażone na przemoc ):

- różnią się od ogółu (np. otyłość, rude włosy, niezgrabność fizyczna, inna dzielnica itp.),

- czują strach przed otoczeniem, cechuje ich nieśmiałość, małomówność,

- mają bardzo dobre wyniki w nauce,

- cechuje ich obniżona samoocena i brak poczucia własnej wartości;

- przejawiające postawę prowokującą: nadpobudliwość, popadanie w konflikty rówieśnikami, wytwarzanie wokół siebie atmosfery irytacji i napięcia.

 

Jak  rozpoznać,  czy dziecko jest ofiarą przemocy rówieśniczej:

1. W szkole: jest przezywane, wyśmiewane, także w czasie lekcji, zaczepiane, popychane na przerwach, nie potrafi się bronić, jest wciągane w bójki, koledzy niszczą jego rzeczy, rozrzucają zawartość plecaka, w czasie przerw jest odsunięty od grupy, samotny, jako ostatni bywa wybierany do składu drużyny w grach zespołowych, ma problemy z głośnymi wypowiedziami na lekcjach, wygląda na smutne, nieszczęśliwe, często płacze.
2. W domu: wraca ze szkoły w podartych ubraniach, ma siniaki, zadrapania, nie jest odwiedzany przez kolegów, nie bawi się z rówieśnikami na podwórku, boi się chodzić
   do szkoły, ma kłopoty ze snem, płacze w nocy, jest zniechęcone, apatyczne, zamknięte
   w sobie, bywa drażliwe, kapryśne, potrzebuje więcej pieniędzy niż zwykle, szuka wymówek, aby nie iść do szkoły.

           Zarówno prześladowcy jak i prześladowanemu niezbędna jest pomoc. Eliminowanie agresywnych zachowań zaczyna się od tworzenia odpowiedniej atmosfery w domu. Rodzice, którzy znajdują czas dla dzieci, cierpliwie ich wysłuchują i rozumieją ich zmartwienia zaszczepiają im poczucie, że są cenione, kochane i mogą liczyć na wsparcie. Ale nie można ograniczyć się tylko do rozmów. Dziecko, które przejawia agresję musi posiąść umiejętność współżycia z innymi bez nadużywania siły, trzeba je nauczyć odpowiedniego postępowania. Pomoże w tym rozwijanie u dziecka od najmłodszych lat empatii (umiejętności wczuwania się w położenie innych ludzi). Takie kształcenie ma na celu pomóc dziecku zrozumieć odczucia innych ludzi i traktować ich życzliwie i z szacunkiem. Wymaga to dawania dobrego przykładu, wytrwałości i sporego wysiłku, zwłaszcza, że dzieci są z natury egocentryczne,
co sprzyja występowaniu zachowań agresywnych. Każdy członek rodziny powinien traktować innych z szacunkiem, godnością oraz przejawiać empatię. Gdy dzieci nauczą się życzliwości i empatii sama myśl o tyranizowaniu innych będzie dla nich odrażająca.

            Ofiary gnębicieli potrzebują praktycznych wskazówek jak sobie radzić
z szykanowaniem. Rodzice powinni zawczasu przygotować swoje dzieci do mądrego radzenia sobie z agresją rówieśniczą.

Oto kilka praktycznych wskazówek dla dziecka:

• Porozmawiaj o swoim problemie z zaufanym dorosłym (opisz szczegółowo sytuację, poproś o pomoc, nie wstydź się o tym mówić).
• Zachowaj spokój, nie reaguj gwałtownie (wybuchając gniewem, pozwalasz by dręczyciel zyskał nad tobą przewagę).
• Wystrzegaj się myśli o zemście, odwet to często dolewanie oliwy do ognia, nie daje prawdziwej satysfakcji.
• Kiedy atmosfera staje się gorąca lepiej się oddalić. Zanim wybuchnie kłótnia odejdź. Staraj się unikać tych, którzy dokuczają słabszym.
• Jeśli ktoś nie przestaje ci dokuczać niewykluczone, że będziesz musiał się bronić. Wybierz chwilę, gdy jesteś spokojny i patrząc tej osobie prosto w oczy powiedz opanowanym tonem, że nie podoba ci się jej zachowanie – że nie jest to zabawne
  i że cię rani. Nie używaj obraźliwych, ani prowokujących słów.

 

BIBLIOGRAFIA:

1)       S. Kawula „Człowiek w relacjach socjopedagogicznych”  Toruń, 1999.

2)       M. Ziemska „Postawy rodzicielskie” Warszawa, 1973

3)       Świętokrzyskie Centrum Profilaktyki i Edukacji „Veto wobec przemocy”, Kielce, 2002.

OPRACOWAŁY:

Monika Kołaczek – pedagog PSP Nr 6

Anna Pełka – psycholog PSP Nr 6. 

 

 

 

 

 

 

 

Odsłony: 3256