W jaki sposób rodzice mogą pomóc dziecku, które padło ofiarą przemocy rówieśniczej

Nie będziemy w tym miejscu rozważać, co to jest przemoc, bo to już wszyscy wiemy. Jakie są jej rodzaje, w jaki sposób powstaje, jaki jest jej mechanizm działania. Chcemy teraz skupić się na tym, aby ofiara agresji nie pozostawała bez skutecznej pomocy. Należy pokazać agresorowi i jego ofierze, że dorośli potrafią zareagować na przemoc i skutecznie ją zatrzymać.

Na początek: w jaki sposób możemy rozpoznać, że nasze dziecko padło ofiarą przemocy?

Wiele dzieci z różnych powodów nie informuje swoich rodziców o tym, że dzieje się coś złego. Musimy sami obserwować swoje dziecko, które wysyła sygnały, że ktoś mu w szkole dokucza.

Dzieci wtedy często przejawiają następujące zachowania:

- zmieniają się, stają się wycofane, skryte, smutne, zestresowane, niespokojne, napięte, płaczliwe, cierpią na bóle brzucha lub głowy, tracą pewność siebie; często rano mówią, że źle się czują;

- obawiają się pójścia do szkoły, wypowiedzi typu: „nie lubię szkoły”, „nienawidzę swojej klasy”, itp.

- zaczynają opuszczać lekcje, mieć trudności w nauce;

-przychodzą do domu ze zniszczonymi ubraniami lub/i książkami; mają niewyjaśnione siniaki, zadrapania, nie potrafią wyjaśnić co się stało;

- często wracają głodne, są wypychane z kolejek, okradane z kanapek lub kieszonkowego;

- proszą o pieniądze lub podbierają je bez wiedzy rodziców (żeby zapłacić agresorom);

-płaczą przed snem, mają koszmary senne; wybuchają złością i zaczynają odreagowywać na młodszym rodzeństwie lub innych dzieciach; czasem same próbują zrobić sobie krzywdę.

 

                W jaki sposób można pomóc dziecku, jeżeli dojdzie do przemocy wobec niego:

Jeśli zauważyliście u dziecka niepokojące sygnały, bądź dotarły do was jakieś informacje na ten temat - zapytajcie dziecko co się dzieje. Porozmawiajcie z nim wprost o tym co przeżywa. Mówcie, że się martwicie o nie, chcecie mu pomóc i wspierać, cokolwiek się dzieje. Zapewnijcie, że nikt nie ma prawa używać wobec niego przemocy, dręczyć, czy krzywdzić go w jakikolwiek sposób. Zobowiążcie się, że pomożecie dziecku rozwiązać ten problem. Wesprzyjcie dziecko, zapewnijcie
o waszej gotowości do pomocy. Nie wolno wyśmiewać słabości dziecka „co, nie umiesz mu odpowiedzieć?”, bagatelizować problemu, nie należy dawać dobrych rad w stylu: „bądź twardy – nie płacz”, „oddaj mu mocniej”, itp. Dzieci często boją się mówić, są zastraszone, ale zachęcajcie je do szczerej wypowiedzi. Obawiają się, że rodzic zareaguje zbyt gwałtownie, nerwowo, co narazi go na dodatkowy wstyd, wyśmiewanie, odwet, bądź pogorszy jeszcze jego sytuację w klasie. W swoich działaniach warto być rozważnym i spokojnie przemyśleć strategię działania, nie robić wrzawy pod wpływem emocji. Nie wolno używać przemocy wobec sprawców, nie należy atakować też ich rodziców – dialog między wami pomoże dziecku bardziej, niż pretensje i wzajemny atak.

Rozpoczynając działania na rzecz swojego dziecka powinniście być konsekwentni i stanowczy, aż do momentu rozwiązania problemu. Konsekwencja jest bardzo ważna, gdyż sprawcy często czują się bezkarni w tym co robią innym. Dlatego należy podejmować działania do skutku i wykorzystać wszystkie dostępne środki w celu zmiany sytuacji waszego dziecka.

 Możecie podjąć następujące działania

-zapisać wszystkie sytuacje o jakich opowiada dziecko;

-umówić się na spotkanie z wychowawcą klasy, opowiedzieć o zaistniałej sytuacji i zapytać, co zamierza zrobić w tej sprawie;

-zanotować wszystkie ustalenia z wychowawcą, ustalić z nim formę kontaktu, a potem kontaktować się z pytaniem, co zostało zrobione w sprawie waszego dziecka – jeśli z jego relacji wynika, że przemoc trwa nadal. Podczas rozmów z wychowawcą należy wysłuchać uważnie wyjaśnień, co już zrobiono w sprawie dziecka, dać czas na wprowadzenie oddziaływań. Warto zapytać nauczyciela, co jego zdaniem może być powodem przemocy wobec waszego dziecka (czasem okazuje się, że dziecko przejawia zachowania lub nawyki, które są drażniące dla innych – wtedy również nikt nie ma prawa krzywdzić dziecka, ale można mu pomóc skorygować jego niewłaściwe nawyki, czy zachowania, aby dziecko umiało samodzielnie nawiązywać satysfakcjonujące relacje rówieśnicze). Korzystnie jest też otworzyć się na sugestie wychowawcy dotyczące waszego postępowania;

-jeśli przemoc nie zakończyła się na tym etapie należy umówić się z dyrektorem szkoły na rozmowę, przedstawić sytuację, dotychczasowe oddziaływania i zapytać co zamierza z tym problemem zrobić;

-zanotować wszystkie ustalenia z dyrektorem szkoły oraz monitorować działania podejmowane przez szkołę w celu rozwiązania problemu przemocy;

-jeśli szkoła z różnych powodów nie rozwiązała problemu przemocy, jeśli trwa ona nadal, wtedy możemy zaangażować inne instytucje, takie jak Policja (zgłosić problem do dzielnicowego), czy Rzecznik Praw Ucznia; w przypadku uporczywej i nasilonej przemocy szkoła ma możliwość wystąpienia do Sądu Rodzinnego z wnioskiem o wgląd w sytuację rodzinną ucznia, bądź z prośbą
o podjęcie interwencji w tej sprawie. Sąd Rodzinny może nałożyć nadzór kuratora, zobowiązać rodziców do odpowiednich działań wychowawczych, skierować dziecko do Młodzieżowego Ośrodka Socjoterapeutycznego (od klasy 5 szk. podst.), oraz podjąć szereg innych działań.

Ponadto jako rodzice możecie poszukać wsparcia psychologicznego dla waszego dziecka. Sprawdzić, czy są inne dzieci poszkodowane w ten sam sposób i nawiązać współpracę z ich rodzicami. Spróbować współpracować z rodzicami sprawców przy pomocy szkoły.

 

                W jaki sposób możecie wspierać dziecko, aby poradziło sobie z agresorem:

  1. Pomóc mu poradzić sobie z przemocą:

- zapewnić, że to nie jest jego wina;

- ćwiczyć z dzieckiem postawę i sposób chodzenia z wyprostowanymi plecami, podniesioną głową, nawiązywanie kontaktu wzrokowego – jest to sygnał, że się nie boi, jest pewny siebie;

- ćwiczyć techniki asertywnej obrony, mówienia stanowczym głosem oraz odchodzenia od agresora do grupy innych uczniów;

- opracować proste odpowiedzi na zaczepki, warto je przećwiczyć z dzieckiem w domu;

- ustalić z dzieckiem, aby unikało miejsc, w których dochodzi do zaczepek, nie zostawało samo
w szatni, czy toalecie; zachęcić, aby trzymało się jakiejś grupy dzieci lub dyżurującego nauczyciela;

- uczyć dystansu i opanowania, gdyż reagowanie płaczem i zdenerwowaniem na zaczepki prowokuje agresorów do dalszego dokuczania. Czasem pomaga ignorowanie zaczepek i wyśmiewania, np. na zaczepkę „ale masz beznadziejne ubranie” można odpowiedzieć: „właśnie takie lubię”.

-zachęcać dziecko do głośnego wyrażania swojego zdania, swojego sprzeciwu, gdy coś mu się nie podoba, np. „to nie jest śmieszne, nie mów tak!”, „przestań tak robić!”, itp.

- pomóc dziecku w przezwyciężeniu nawyków i zachowań, które mogą sprzyjać dokuczaniu, np. dziwne miny, sposób mówienia, natarczywość w kontaktach, itp. Wspólnie wyeliminować to, co
w wyglądzie, czy ubraniu może niekorzystnie wpływać na wizerunek dziecka.

- uświadamiać, aby nie obawiało się mówić dorosłym o swoich problemach, to nie donosicielstwo tylko obrona własnych praw! Jest to odwaga, a nie tchórzostwo!

 

  1. Uczyć różnych przydatnych umiejętności społecznych:

- zachęcać do kontaktów z innymi dziećmi, uczyć koleżeństwa, nawiązywania przyjaźni, komunikowania się, zapraszania do zabawy, radzenia sobie z odmową ze strony dzieci;

- zachęcać, aby przyłączyło się do grupy dzieci, np. harcerstwa, koła teatralnego, koła zainteresowań;

- pomóc pokonać nieśmiałość, przełamać lękliwość, zachęcać do robienia czegoś, w czym jest dobre - wtedy nabiera wiary we własne możliwości;

- zachęcać do samodzielności, przydzielać zadania, obowiązki – to pomaga poczuć się ważnym;

- rozwijać sprawność fizyczną dziecka (często agresorzy atakują dzieci mniej sprawne fizycznie);

 

  1. Rozwijać i wzmacniać dziecko:

- powtarzać, że jest kochane;

- dostrzegać i chwalić każdy sukces dziecka, nawet ten najmniejszy;

-doceniać wysiłek dziecka, nie tylko same efekty;

- zachęcać dziecko do pamiętania o jego mocnych stronach, w szczególności, gdy spotyka się
z wyśmiewaniem, stwarzać okoliczności, w których może odnieść sukces;

- nauczyć zmieniać negatywne myślenie dziecka na swój temat.

 

Podsumowując: prof. Dan Olweus – specjalista w sprawach szkolnej przemocy, w trakcie swoich badań odkrył, że dokuczanie często kończy się, gdy ofiara umie się przeciwstawić agresorowi, samodzielnie dobiera sobie znajomych i potrafi aktywnie spędzać czas.

 

Oprac. na podst. poradnika dla rodziców dzieci poszkodowanych

 „Przemoc w szkole” A. Milczarek, J. Węgrzynowska

Odsłony: 13701